Donna Marguerita: een Limburgse operette met internationale allure
Donna Marguerita is de operette die Math Niël in 1948 componeerde op een libretto van Martin W. Duyzings. Decennia later bracht Stichting Maniel dit unieke werk opnieuw tot leven met solisten, koor, orkest en ballet. De succesvolle opvoeringen, cd- en dvd-uitgaven en zelfs een Franstalige bewerking tonen hoe tijdloos en veelzijdig deze muziek is.
De operette Donna Marguerita
Donna Marguerita is de enige oorspronkelijke en volledig Limburgse operette van de 20ste eeuw. In een klassiek libretto is het decor van de operette het geïsoleerde Zuid-Spaanse bergdorpje Santa Monez waar, in de woorden van de makers, ‘men het leven nog neemt zoals het komt: licht, zonnig en vrolijk. Het enige leed dat men daar kent, is liefdesverdriet. ‘Elke vreemdeling die in zo’n dorp belandt, betekent grote beroering in de kleine gemeenschap.’
Het dorp maakt zich op voor het oogstfeest. De burgemeester kondigt aan wie de oogstkoningin is en dat vlak bij een vliegtuig een noodlanding heeft gemaakt. De bemanning en de uit alle windstreken afkomstige passagiers worden hartelijk ontvangen door de dorpsbewoners en worden beschouwd als gasten bij het oogstfeest.
Dan ontstaan er allerlei verwikkelingen door het contact van de autochtone bevolking met de gasten; nieuwe relaties bloeien op en bestaande relaties worden verstoord. Het debuut in de grote arena van Sevilla van een jonge stierenvechter uit Santa Monez speelt een belangrijke rol. En de voorspelling van waarzegster Juanita, die donkere wolken boven het dorp heeft gezien, blijkt geen fantasie te zijn. Ten slotte wordt duidelijk dat iedereen een eigen plek op deze aarde moet koesteren om gelukkig te kunnen zijn.
Naar deze tijd
In de tijd van het ontstaan van Donna Marguerita – eind 1948 – waren Math Niël en Martin W. Duyzings op het hoogtepunt van hun artistieke kunnen.
Martin W. Duyzings (1916–1997), die in de jaren 1940 met een stel Limburgse en Brabantse wielrenners naar de Vuelta was gereisd (en daarover het boek 30 dolle dagen Spanje had gepubliceerd), was bezig zich op te werken van een bekend en verdienstelijk sportverslaggever tot een vooraanstaand buitenlandjournalist van wat toen heette de ‘Grote Reportage’ (over Cuba, Vietnam, Italië…).
Van 1968 tot 1973 was hij hoofdredacteur van Elseviers Weekblad / Elseviers magazine. Ondanks hun drukke zakelijke bestaan hebben de mannen toch tijd gevonden zich muzikaal en tekstueel van een bijzondere en unieke kant te laten zien en een operette te schrijven waarvan het plezier van het maken, hun deskundigheid op tekstueel en muzikaal gebied en de humor afspatten.
De muziek
De muziekarrangementen die aangetroffen werden in het familie-archief, waren niet compleet. De Limburgse componist Jean Lambrechts (1936), die als jongeman bij het instuderen van de operette betrokken was, en toentertijd verantwoordelijk was voor de muzikale bewerking, bleek zich nog ontbrekende fragmenten te kunnen herinneren. Dat heeft ertoe geleid dat de operette nu compleet ten gehore kan worden gebracht.
Jean Lambrechts benadrukt dat Donna Marguerita de enige oorspronkelijke en volledig Limburgse operette van de 20ste eeuw is.
“Het is een typisch Franse operette, vergelijkbaar met werken als La Belle de Cadix (1945) en Le Chanteur de Mexico (1951) van de gevierde Franse componist Francis Lopez. Kenmerken daarvan zijn de lichte melodische stijl en de focus op het lied. Math Niël, die zijn conservatoriumopleiding in Luik had gevolgd, was goed bekend met het genre, dat sterk onder Spaanse invloed stond, denk aan de Rapsodie Espagnole van Maurice Ravel en Ibéria van Claude Debussy.”
Uitvoering:
De productie van de operette vond plaats onder auspiciën van de Stichting Maniel. Die stichting had zich primair ten doel gesteld in 2017 de operette in Maastricht op de planken te brengen.
Première in Maastricht
Solisten
Claudia Couwenbergh (Donna Marguerita), Egidius Pluymen (verteller en burgemeester), Katarzyna Wilk, Pascal Pittie, Elly Theunissen, Jeffrey Hendriks, Marc van den Eertwegh, Nicole Philips, Ger Gerritsen en Alex Meij.
Orkest en koor
Een speciaal samengesteld koor van 45 zangers en zangeressen en een orkest van 17 musici onder leiding van Alice Hendriks. De arrangementen werden verzorgd door Manuel Speth.
Ballet en regie
Een balletgroep van zes danseressen stond onder leiding van Anouk Habets. De regie lag bij Frans Meewis, de productie bij Math Stroes.
Première en waardering
De operette ging in juni 2017 in première in La Bonbonnière, Maastricht. Ondanks beperkte media-aandacht werd de uitvoering door kenners hoog gewaardeerd en beschouwd als een geslaagde referentie voor toekomstige opvoeringen.
Registratie en vertoningen
Stichting Maniel liet de voorstelling vastleggen door Jean Mommers. De opname werd Tweede Kerstdag uitgezonden op RTV Maastricht, zodat een breed publiek kon kennismaken met Math Niëls werk.
Naspel en concerten
Stadsbeiaardier Frank Steijns bracht de melodieën, gearrangeerd door Jean Lambrechts, ten gehore op het carillon van het stadhuis. Daarnaast volgden optredens tijdens Burgerdag 2017 in het Theater aan het Vrijthof en een solistenvoorstelling in Boekhandel Dominicanen.
Donna op de Franse Tour
De weg naar een Franstalige versie
Operettes krijgen in Nederland steeds minder aandacht, terwijl de muziek ervan – denk aan André Rieu – onverminderd populair blijft. Voor de ‘Donna-hoeders’ was dit reden om over de grens te kijken. Aangezien Donna Marguerita duidelijk verwant is aan Franse operettes, werd gekozen voor een Franstalige versie.
Vertaling en bewerking
Het oorspronkelijke libretto van Martin W. Duyzings (1948) werd door Frans Stoks in modern Nederlands herschreven, waarna Marie-Bé Clabaut een sfeervolle Franse vertaling maakte. Liedteksten vereisten extra zorg: Jean Lambrechts zorgde ervoor dat tekst en muziek perfect samenvielen. Ook Frans Vermeulen en Claudia Couwenbergh droegen bij aan dit nauwkeurige werk.
Première concertante uitvoering
Onder leiding van muzikaal leider Alice Hendriks kreeg de Franse versie in 2019 zijn première. Op 1 december werd in het historische kerkgebouw Awwe Stiene (Rebelle) in Maastricht een concertante uitvoering gegeven, waarbij de zang centraal stond en de muziek extra intens beleefd kon worden.